Getuigenissen

Het mooiste geschenk voor een kind? Tijd.

17 mei 2017

Luisteren is de basis

“Luisteren is een van de grootste vormen van respect te tonen voor de anderen. Het is ‘er ZIJN’ voor de ander. De vraag is of je iets anders kàn als mens? Niet luisteren naar de ander is trouwens ook een vorm van een antwoord, maar iedereen weet: wie niet gehoord wordt, telt niet mee.” Kinderrechten draaien om participatie, integriteit en menselijke waardigheid, stelt Bruno. “Je kan mensen simpelweg niet au serieux nemen als je niet luistert. Luisteren is je openstellen voor waar de ander voor wil staan. We hebben het trouwens ook in de grondwet geschreven: ‘We hebben de plicht om de morele, psychische, seksuele en fysieke integriteit te eerbiedigen en te beschermen’. Echt luisteren is hiervoor de basis.”

Luisteren doet luisteren

Als iemand je aanspreekt, reageer je ernstig op dat appel. Luisteren is een mooie, zoniet de mooiste vorm van respect. Als ik naar kinderen en jongeren luister, is dat niet meteen vanuit de intrinsieke motivatie dat zij ook leren luisteren naar anderen. Maar ik ben ervan overtuigd dat wie beluisterd wordt, hopelijk ook beter naar anderen zal gaan luisteren. Luisteren naar elkaar clustert zorgzaamheid en empathie tot verbinding."

Luisteren is niet evident

"Het ‘luisteren naar kinderen’ wordt al te vaak functioneel aangewend: ‘We willen een speeltuin inrichten en we checken even bij jongeren welke toestellen ze daarin willen.’ Of  ‘We richten een leerlingenraad op, want dat is nu eenmaal belangrijk’. Het gaat om zoveel meer dan iets willen iets doen en jongeren daarin horen.’ Het gaat om de vinger aan de pols van de samenleving."

Awel dan

"Onderzoek toont aan dat de geestelijke gezondheid van het kind en de jongere nood heeft aan beluistering. Awel associeer ik met dàt luisterend oor. Het actief luisteren vormt niet zelden de eerste stap naar de oplossing van het probleem. Kinderen vinden in hun directe omgeving niet altijd dat  luisterend oor. Gelukkig is Awel bijzonder toegankelijk en betrouwbaar. Kinderen en jongeren komen er op een veilige manier in alle vertrouwen tot rust. De mensen aan de lijn van Awel zijn hiervoor dan ook grondig opgeleid. Dat is cruciaal in deze."

Vertrouwen als basis tot goed luisteren

“Ik heb een veilige, comfortabele en onbezorgde jeugd gekend. Maar als het over luisteren gaat, was mijn grootvader belangrijk. Hij was een man van weinig woorden. Hij kwam vaak poolshoogte bij me nemen. Het ging niet om grootse of gewichtige gebaren, noch bracht hij een koffer vol tips & tricks, do’s & don’ts mee. Hij toonde betrokkenheid zonder dat te expliciteren. Het is toen nooit zo benoemd, maar die man luisterde niet enkel met zijn oren. Het ging om ontmoetingen. Een half uur later was hij vaak alweer weg. Het ging dus om korte en rustige interventies. Dat creëerde vanuit vertrouwen een sterke wederzijdse hechting.  

*Het Kinderrechtencommissariaat detecteert signalen van kinderen, jongeren en professionals. Het bemiddelt, onderzoekt klachten en adviseert het beleid. Altijd met het oog op de naleving en toepassing van kinderrechten in Vlaanderen.

Een klankbord

Als een kind met een probleem zit, trachten volwassenen te snel oplossingen voor te stellen, zegt Jef. “Dat sluipt in ons advies vanuit eigen normen, waarden en ervaring. Maar de kracht van een goed gesprek vertrekt vanuit het kind. Thomas Gordon, auteur van ‘Actief luisteren’, zei het jaren geleden al: je stelt je beter op als een klankbord dan als raadsman of coach. Het gaat niet langer om een patriarchale opvoeding, maar een horizontale, zegt Paul Verhaege. Het zou fijn zijn als àl die opvoeders een beetje zouden samenwerken. Als de kinderen hier op bezoek zijn, delegeren ze de kleinkinderen een beetje aan ons. Ze laten hun kinderen even los.”

Ben ik klaar om te luisteren?

“Ben ik zelf wel in de stemming om een goed gesprek te houden? Kan ik mijn hoofd leeg maken zodat ik me goed kan concentreren op wat een kind vertelt? Dit is voor beide gesprekspartners nodig. Je moet er soms letterlijk de ruimte voor maken. De omstandigheden die je moet creëren, bereid ik voor. Ik zorg voor rust en focus en tracht het aantal externe prikkels te beperken.”

Luisteren vraagt om zwijgen

“Hoe meer ik praat, hoe minder ik zal luisteren en hoe minder de ander zal vertellen. Eerst moet je de ander laten komen. De ballon van de ander moet eerst leeggelopen zijn vooraleer je in het echte gesprek geraakt. In dat verhaal zitten niet alleen woorden. Het non-verbale is cruciaal en ook een wezenlijk aspect. Je leest en luistert zelfs in een telefoongesprek al signalen. Emoties sijpelen erdoor. Het herkennen en erkennen van die emoties is belangrijk.”

Veiligheid en vertrouwen

“Vertrouwen is key. Met de kleinkinderen is dat gekoppeld aan loyaliteit. Maar soms aarzelen ze, geraken ze niet uit hun woorden. Soms zie je ze denken: kan ik dat hier wel vertellen? Voel ik me veilig genoeg? Ik tracht daar op in te spelen met mijn bedachtzaamheid. Maar soms vraag ik ook wel: gaat het niet goed, is er iets, kan ik je ergens mee helpen? Want ik zie dat je met iets zit. Maar ik bevestig dat vertrouwen ook door te zeggen: ik vind het moedig dat je daarover met mij wil praten. En ik creëer veiligheid: Wat hier gezegd wordt, blijft tussen ons.”

Heb ik dat goed gehoord?

Jef probeert actief en empathisch te luisteren. “Elkeen die iets wil vertellen, moet ervaren dat ie beluisterd wordt. In de mate van die beluistering zal hij/zij meer gaan leren. Je luistert actief en bevestigt, herhaalt of vat samen wat de ander vertelt. Dat is nodig opdat de ander voelt dat je hem/haar begrijpt. Heb ik het goed gehoord dat je me dit vertelt? Ik hertaal het met mijn eigen woorden. Het maakt dat de verteller zich echt begrepen voelt én erop kan reflecteren. En dieper kan gaan, kanttekening kan plaatsen. Op dat moment zijn eigen commentaren uit den boze. Dat creëert een implosie van het gesprek. Je geeft het terug zonder toe te voegen. Maar je helpt de ander om het probleem scherper te krijgen. Wat is de kern van het probleem? Het raken van de kern van het probleem is vaak een grote stap richting oplossingen.

Luisteren stimuleert zelfredzaamheid

"Het beste advies is wat het kind zelf ontdekt, dankzij jouw reflectie. Het maakt hen sterker. Het versterkt hun zelfredzaamheid.” Jef bekijkt samen met de kleinkinderen dan de mogelijke gevolgen van hun stapjes naar de oplossingen. Hij leidt hen terug naar hun eigen gedachtenspoor, zodat de toegevoegde waarde van zijn kant erin bestaat dat ze aan de slag gaan met hun eigen ontdekkingen. “Soms komen ze er enkele weken later op terug.” Jef knipoogt. “Of ik vraag ernaar, haha.”